Ketoza to choroba metaboliczna wysokowydajnych krów mlecznych.
Przyczyną Ketozy u krów jest ujemny bilans energetyczny, który powstaje przy nadmiernym otłuszczeniu w okresie zasuszeniowym i niedoborze energii po wycieleniu. Chorobie sprzyja genetyka – największe skłonności ma rasa HF oraz system żywienia.
Główne objawy ketozy to:
- spadek spożycia pasz;
- spadek produkcji;
- apatia, otępienie;
- szybki spadek masy ciała;
- bezwład żwacza;
- zapach acetonu w wydychanym powietrzu;
- łajniak suchy, ciemny pokryty śluzem;
- zaparcia;
- spadek białka i wzrost tłuszczu w mleku;
- mleko ma zmieniony zapach i smak, po podgrzaniu waży się.
Pod względem przyczyny chorobę dzielimy na pierwotną i wtórną.
Ketoza pierwotna - odpowiadają za nią zaburzenia w przemianie węglowodanów i lipidów. Wtórna powstaje na skutek niedożywienia spowodowanego innymi dolegliwościami np.: przemieszczeniem trawieńca, mastitis, zatrzymaniem łożyska czy choroby racic.
Wyróżniamy ketozę kliniczną oraz podkliniczną.
Postać ketozy klinicznej ma wyraźne objawy, w przeciwieństwie do podklinicznej, która może pozostać niezdiagnozowana przez długi czas. Ta ostatnia zalicza się do najczęściej występujących chorób przemiany materii we wczesnej laktacji.
Mechanizm działania
Krowa po wycieleniu zaczyna produkować duże ilości mleka, co wymaga dużych zasobów energii. Jeżeli zjadana dawka nie pokrywa potrzeb energetycznych, zwierzę uruchamia swoje rezerwy tłuszczowe. Występuje wtedy tzw. niepełne spalanie tłuszczu, w wyniku czego powstają metabolity, zwane też ciałami ketonowymi. Pojawiają się we krwi, moczu i mleku. Uszkadzają wątrobę i zatruwają organizm. Na skutek niedoboru energii we krwi spada poziom glukozy, w wątrobie spada glikogen, a w mięśniach kwas szczawiowy.
Leczenie ketozy
Leczenie ketozy polega na dostarczeniu energii, usunięciu ciał ketonowych i osłonie wątroby.
Energię możemy dostarczyć doustnie np. w postaci glikolu lub dożylnie, podając glukozę. Podajemy preparaty zawierające niacynę, która usuwa ciała ketonowe oraz cholinę, która osłania wątrobę.
Skutki ketozy
Nieleczona ketoza prowadzi do śpiączki, a następnie do śmierci zwierzęcia.
Jeśli zaś choroba zostanie zdiagnozowana, czeka nas kosztowne leczenie. Jednak nawet po przeleczeniu choroby zwierzę nie zakończy obecnej laktacji z bardzo wysoką wydajnością. Przebyta ketoza to „nadwyrężona” wątroba, która dłużej utrzymuje antybiotyki w mleku, a przy kolejnej laktacji może tej choroby nie wytrzymać. Choroba bywa też przyczyną pogorszenia płodności, przemieszczenia trawieńca, zapalenia macicy. Wszystko to wiąże się z dużymi kosztami.
Ketoza - profilaktyka
Aby zapobiec ketozie warto zwrócić uwagę na jakość paszy objętościowej.
Powinna być dobrej jakości, bo tylko taka gwarantuje wysoki udział energii w dawce dla zwierząt w szczycie laktacji. Optymalne żywienie krów kończących laktację i tych w zasuszeniu pozwoli utrzymać BCS na odpowiednim poziomie.
Duże znaczenie ma także odpowiednie przygotowanie zwierząt przed porodem.
Nie zapominajmy tez o poprawnie zbilansowanej dawce dla krów na początku i w szczycie laktacji. Ważną rolę spełnia też budynek i warunki, w jakich zwierzęta przebywają: wentylacja, oświetlenie, liczba legowisk, dostęp do paszy i wody.
Spełnienie tych warunków pozwoli krowie pobrać maksymalnie dużo paszy
i zawartych w niej VEMów (energia netto produkcji mleka), co zapobiegnie tego typu powikłaniu.
